Các chuyên gia đã thảo luận nhiều vấn đề về việc khai thác nguồn lực tài chính từ đất, nhà thuộc sở hữu nhà nước tại các cơ quan, tập đoàn, tổng công ty nhà nước; nguồn lực tài chính từ tài sản kết cấu hạ tầng…
* Lãng phí kéo dài
Số liệu tại Đề án cho thấy: Hiện nay trụ sở làm việc của cơ quan nhà nước và cơ sở hoạt động có tổng diện tích khoảng 1,5 tỷ m2 và hơn 100 nghìn m2 nhà; giá trị nhà, đất chiếm 97,2% giá trị tài sản nhà nước, trong đó giá trị đất chiếm 76,2% tổng giá trị tài sản tại các cơ quan nhà nước. Riêng đối với các Tập đoàn, Tổng công ty Nhà nước hiện đang quản lý, sử dụng khoảng 155 triệu m2 đất.
Tại nhiều thành phố lớn, một bộ phận đất đai, trụ sở làm việc của các cơ quan hành chính, đơn vị sự nghiệp bị sử dụng lãng phí, sai mục đích cho thuê, cho mượn, bố trí làm nhà ở, sử dụng để kinh doanh dịch vụ sai mục đích được giao, thậm chí bỏ trống, khai thác chưa hiệu quả… dẫn đến thất thoát tài sản nhà nước. Theo ông Phạm Đình Cường, Cục trưởng Cục Quản lý Công sản: Một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên là chi phí tiền thuê đất quá thấp. Theo số liệu của hệ thống thuế, thu từ thuê đất trong năm 2010 là 3.000 tỷ đồng, nếu chia số này cho khoảng 200.000 doanh nghiệp (DN) thuê đất, thì mỗi DN đóng bình quân là 1,5 tỷ đồng/năm. Nếu tính theo diện tích trên một mét vuông thì bình quân cả nước chỉ thu tiền thuê đất là 2.316 đồng/m2, nhiều DN chỉ đóng từ 800-1000 đồng/m2.
Ông Phạm Đình Cường cũng cho rằng: Tình trạng này là do chính sách trong giai đoạn vừa qua “nghiêng” về ưu đãi đầu tư và ưu đãi sản xuất để thu hút đầu tư. Việc ưu đãi là tốt nhưng quá nhiều và kéo dài gây bất hợp lý và làm “méo mó” thị trường. Đất thuê của nhà nước thì rất rẻ nhưng đất mặt bằng thuê của tư nhân lại rất đắt. Bản thân chi phí sản phẩm phải chịu chi phí thuê đất cao hơn, dẫn đến cạnh tranh thiếu lành mạnh. Đây là một hậu quả xấu và không đảm bảo tính thị trường. Chính phủ đã giải quyết bằng Nghị định 121/2010/NĐ-CP sửa đổi bổ sung một số điều của Nghị định 142/2005/NĐ-CP về thu tiền thuê đất, thuê mặt nước với việc nâng tiền thuê đất, nhưng trong điều kiện hiện nay, việc nâng tiền thuê đất lên cao gây khó khăn cho doanh nghiệp. Do đó, Bộ Tài chính đã trình Chính phủ cho giãn việc tăng thu.
* Đưa giá đất về sát với thị trường
Tại Hội thảo, nhiều chuyên gia cho rằng: Khung giá đất hiện nay đã lạc hậu, chưa sát giá chuyển nhượng quyền sử dụng đất thực tế trên thị trường, làm hạn chế tính chủ động của địa phương trong việc điều chỉnh để bảng giá đất phù hợp với giá thị trường. Tại Hà Nội, mức giá tối đa là 81 triệu đồng/m2 thuộc về phố Hàng Ngang, Hàng Đào, Lý Thái Tổ - quận Hoàn Kiếm và “giá này chỉ bằng 10% so với giá thị trường”, Giáo sư Đặng Hùng Võ nhấn mạnh.
Mặt khác, khung giá đất không thể quy định chi tiết, cụ thể như bảng giá đất nên biên độ giữa giá đất tối đa và giá đất tối thiểu trong khung giá của mỗi loại đô thị, mỗi loại xã của vùng đồng bằng, trung du, miền núi có khoảng cách rất lớn (từ 1,5 đến 67,5 triệu đồng đối với đất ở tại đô thị loại đặc biệt; từ 4.000 đến 135.000 đồng và từ 1.000 đến 71.000 đồng đối với đất nông nghiệp trồng cây hàng năm tại xã đồng bằng và xã miền núi). Vì vậy, vai trò điều tiết giá đất của Nhà nước bị hạn chế, đồng thời đây còn là nguyên nhân của tình trạng chênh lệch giá bất hợp lý giữa giá một số loại đất do UBND quy định tại một số địa phương. Điều đó dẫn đến khung giá đất do nhà nước ban hành hàng năm không còn nhiều ý nghĩa trong việc khai thác nguồn lực tài chính từ đất đai cho nhà nước.
Với câu hỏi tại sao giá đất vẫn chưa sát với thị trường, ông Nguyễn Xuân Long, Giám đốc Sở Tài chính Khánh Hòa đưa ra ví dụ: Tại con đường Trần Phú đẹp nhất của tỉnh Khánh Hòa, giá thị trường là 200 triệu/m2, trong khi giá mới nhất vừa được Sở Tài nguyên và Môi trường đưa ra là 80 triệu đồng/m2. Nhưng có ý kiến cho rằng, tại sao giá đất ở các tỉnh không cao mà Khánh Hòa lại cao? Vấn đề là để cạnh tranh, các tỉnh đều để giá đất thấp. Hiện nay, bảng giá đất hàng năm do Sở Tài nguyên và Môi trường thực hiện, nhưng nếu giữa Bộ Tài chính và Bộ Tài nguyên Môi trường phối hợp làm với các thành phố thì sẽ có được bảng giá đất phù hợp hơn.
Theo ông Phạm Đình Cường, Bộ Tài chính và Bộ Tài nguyên và Môi trường đã thống nhất bỏ khung giá đất. Chính phủ chỉ quy định nguyên tắc, phương pháp xác định giá đất để Ủy ban nhân dân cấp tỉnh ban hành bảng giá đất và quyết định giá đất theo cơ chế thị trường. Bộ Tài chính và Bộ Tài nguyên và Môi trường có văn bản hướng dẫn, Ủy ban nhân dân căn cứ giá thực tế chuyển nhượng để quyết định bảng giá.
Bên cạnh đó, bảng giá đất được xây dựng chi tiết hơn theo vị trí, vùng, mục đích sử dụng đất và điều chỉnh kịp thời khi thị trường có biến động lớn; làm căn cứ để xác định nghĩa vụ tài chính, tính bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất và các mục tiêu khác trong quản lý đất đai. Trong trường hợp chưa kịp điều chỉnh bảng giá đất, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định giá đất cụ thể.
* Thu hút nguồn thu từ đất
Theo dự thảo đề án khai thác nguồn lực tài chính từ đất đai và tài sản Nhà nước phục vụ phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2011-2020, sẽ có hai phương án thu ngân sách từ đất đai. Phương án 1, tổng số thu NSNN từ đất (tiền sử dụng đất, tiền thuê đất, thuế sử dụng đất phi nông nghiệp, thuế chuyển nhượng quyền sử dụng đất) bình quân là 81.646 tỉ đồng/năm. Phương án 2, tổng thu NSNN từ đất bình quân là 98.624 tỉ đồng/năm với giả định giá đất tăng 20% (không tính trượt giá) và có dự kiến phát sinh thêm khoản thu đối với thuế tài sản. Các nguồn chính từ việc tăng thêm này bao gồm đất khu công nghiệp (tăng 128 ngàn héc ta), đất ở đô thị (68 ngàn héc ta) và một số loại đất phi nông nghiệp khác (210 ngàn héc ta) trong giai đoạn từ nay đến năm 2020.
Với những đề xuất thay đổi của đề án, Cục Quản lý công sản dự báo nguồn thu từ nhà đất thuộc sở hữu Nhà nước sẽ tăng đáng kể. Cụ thể, số thu từ việc cho thuê đất đối với đơn vị sự nghiệp công lập tự chủ tài chính tăng thêm khoảng 1.465 tỉ đồng; số thu từ sắp xếp lại nhà đất theo Quyết định số 09/2007/QĐ của Thủ tướng Chính phủ sẽ thêm khoảng 100.000 tỉ đồng; số thu từ bán nhà ở thuộc sở hữu Nhà nước tăng hơn 3.800 tỉ đồng, số thu từ di dời các cơ sở gây ô nhiễm môi trường và theo quy hoạch tăng khoảng hơn 18.000 tỉ đồng.
Theo www.monre.gov.vn